Węglowodany są niezbędne do sprawnej pracy mózgu człowieka

Tematyka właściwego odżywiania to jeden z dyżurnych tematów Polaków. Wygląda na to, że zna się na nim każdy, przynajmniej teoretycznie, bo praktyka tego nie potwierdza. Internet zawala nas kolejnymi dietami (jest ich tam obecnie ponad 630), w których odsądza się od czci i wiary albo cukry, albo białko, albo połączenia różnych grup produktów, albo pory ich spożycia. Jak nie dać się zwariować? Po prostu jeść różnorodnie i z umiarem, pamiętać o zdrowym rozsądku! Do zachowania tego właśnie zdrowego rozsądku, czyli do sprawnej pracy mózgu człowieka niezbędna jest nam glukoza. To ona odżywia nasz mózg, na który w erze pracy umysłowej, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę. Czy „odżywianie mózgu” nie jest pojęciem czysto akademickim, jakie znaczenie ma dla każdego z nas, jak go odżywiać i do czego jest mu niezbędna szklanka soku 100%? Na te tematy rozmawiamy z panią profesor dr hab. Marią Koziołkiewicz z Instytutu Biochemii Technicznej Politechniki Łódzkiej, kierującą badaniami nad molekularnymi mechanizmami działań flawonoidów, wykładowcą genetyki, biologii molekularnej.

– Pani Profesor, co oznacza pojęcie „odżywianie mózgu” i czy jest ono ważne w dobie ogromnego postępu technicznego życia, gdy nawet najprostsze błędy ortograficzne poprawia za nas automatycznie komputer?

–  Praca naszego mózgu polega nie tylko na poprawianiu błędów ortograficznych, ale na przekazywaniu niezliczonych sygnałów pomiędzy komórkami. Od sprawności tego przekazu zależy nasza zdolność uczenia się, abstrakcyjnego myślenia i reagowania na bodźce docierające do naszego ciała. U podstaw tych procesów leży m.in. transport jonów sodu i potasu przez błonę komórkową. Transport  jonów wymaga energii czyli ATP (trójfosforan adenozyny). Mózg to tkanka „energetycznie bardzo kosztowna”, a odżywianie mózgu polega na dostarczaniu mu glukozy, ponieważ jest ona niezbędna do syntezy ATP. Dlatego w różnego rodzaju dietach należy szczególnie pamiętać o węglowodanach i nie eliminować ich za wszelką cenę. Potrzebujemy węglowodanów, bo są one niezbędne do utrzymania właściwego poziomu glukozy, a więc do prawidłowego odżywiania mózgu. 

– Wielu naukowców posługuje się w ostatnich latach pojęciem „zakrętu zębatego” jako wyjątkowo ważnego rejonu w strukturze naszego mózgu. Dlaczego jest on tak istotny i co wnosi do wiedzy o funkcjonowaniu i utrzymaniu sprawności naszych umysłów? Czy to nie wymysł czysto akademicki?

– Zakręt zębaty to niewielka struktura w mózgu, odpowiedzialna za proces powstawania nowych neuronów czyli neurogenezę. Przed laty istniała opinia, że neurony dorosłego człowieka nie ulegają podziałom, możliwa jest jedynie ich degradacja. Teraz wiemy, że jest inaczej, tzn. że neurogeneza jest możliwa, a nawet konieczna dla podtrzymania procesów uczenia się i zapamiętywania. Choćby tylko z tego względu „akademickie wymysły”,  czyli mówiąc inaczej wyniki najnowszych badań naukowych, zasługują na uwagę. W ciągu ostatnich 30-40 lat w neurobiologii nastąpił olbrzymi postęp, dzięki któremu coraz więcej wiemy o funkcjonowaniu naszego mózgu i roli diety w tym procesie.

 – Jaką rolę w odżywianiu mózgu człowieka ma glukoza, czyli cukier? Czy mózg może sprawnie działać bez „zasilania” go regularnie glukozą? Czy  szklanka soku 100% to dla niego dobra dawka energii?

– Tak jak już powiedziałam, mózg wymaga bardzo dużych ilości glukozy, więc warzywa i owoce, a także 100% soki są bardzo wskazane, wręcz konieczne dla jego prawidłowej pracy, tym bardziej, że proces uwalniania cukrów prostych z warzyw i owoców jest bezpiecznie spowolniony. Mówię „bezpiecznie”, ponieważ zbyt wysoki poziom glukozy jest niewskazany, a wręcz szkodliwy dla zakrętu zębatego. Lepiej więc dostarczać cukry w postaci warzyw, owoców czy 100% soków niż w postaci słodyczy, bo wtedy uwalnianie cukrów prostych jest bardzo szybkie, a to z wielu powodów jest dla nas niekorzystne.

– Jak w praktyce powinniśmy na co dzień odżywiać nasze mózgi? Czy jakąś specjalną rolę odgrywa tu dieta dla dzieci i młodzieży uczących się?

– Dieta każdego z nas, ale szczególnie dieta dzieci i młodzieży, powinna  być urozmaicona, zawierać ryby, warzywa i owoce. Niedobór złożonych węglowodanów jest szkodliwy, bo nie sprzyja prawidłowemu odżywianiu mózgu, ale nadmiar cukrów prostych w ilościach dostarczanych przez słodycze, też mu szkodzi, ponieważ w jakiś nieznany jeszcze  sposób, zakręt zębaty jest bardzo wrażliwy na nadmiar glukozy. Zbyt wysoki poziom glukozy charakterystyczny dla cukrzycy i stanów przedcukrzycowych spowalnia powstawanie nowych neuronów, a tym samym procesy uczenia się i zapamiętywania, tak ważne szczególnie w naszych czasach. 

– Jaką rolę odgrywa aktywność fizyczna w zachowaniu sprawności mózgu człowieka do późnej starości? Co lepsze dla mózgu: krzyżówki czy codzienne spacery?

– Poruszyła Pani bardzo ważną kwestię. Obecnie uważa się, że trening korzystny dla mózgu to nie tylko trening umysłowy, czytanie książek czy przysłowiowe rozwiązywanie krzyżówek. Trening mózgu to także umiarkowany wysiłek fizyczny, bo właśnie w ten sposób możemy regulować poziom glukozy we krwi. Jest to szczególnie ważne w starszym wieku, bo wtedy inne „biochemiczne” sposoby regulowania poziomu glukozy stają się mniej skuteczne. Nie  chciałabym tworzyć jakiejś listy rankingowej i ustalać co jest ważniejsze: trening umysłowy czy fizyczny. Naszym mózgom potrzebna jest rozsądnie skomponowana, urozmaicona dieta, aktywność fizyczna (np.  spacer, jazda na rowerze czy pływanie), a także trening umysłowy.

– Pani Profesor, serdecznie dziękuję za rozmowę. Po takiej dawce informacji zdecydowanie czas na odżywienie zakrętu zębatego i na szklankę soku 100%