Soki jako element prawidłowego żywienia
20.01.2015
Dr Beata Piórecka1
Zakład Żywienia Człowieka, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu UJCM1
Wysokie spożycie owoców i warzyw ma znaczenie w profilaktyce i leczeniu wielu chorób przewlekłych niezakaźnych tj. choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, czy nowotwory. Przygotowane ze świeżych oraz dojrzałych owoców i warzyw – soki – mają również znaczenie w żywieniu człowieka, ze względu na zachowane w nich składniki mineralne oraz w dużej części także witaminy. Dodatkowym atutem soków, szczególnie warzywnych, jest ich niska kaloryczność, co wpływa na ich wysoką gęstość odżywczą. Spożywanie 100% soków to jeden ze sposobów dostarczenia do organizmu wielu substancji biologicznie czynnych.Wybrane witaminy obecne w sokach mają właściwości przeciwutleniające a ich działanie wzmacniane jest dodatkowo przez związki polifenowe, w tym głównie kwasy fenolowe i flawonoidy. Związki te mają udowodnione działanie przeciwnowotworowe, dlatego korzystniej jest wybierać sok, niż sięgać po syntetyczne preparaty witaminowo-mineralne uzupełniające dietę. Najbardziej aktywne flawonoidy to antocyjany, znajdujące się w ciemnoczerwonych owocach jagodowych.
Wieloośrodkowe badanie WOBASZ wykazało, że średnie spożycie flawonoidów w populacji polskiej wyniosło 1 g /osobę/dobę, natomiast w Japonii jest ono dwukrotnie wyższe. W Polsce jednym z najważniejszych źródeł polifenoli, ale nie antocyjanów, są jabłka. Dlatego jedną z podstawowych zasad podczas wyboru żywności jest jej różnorodność. Polacy spośród soków najczęściej wybierają pomarańczowy, następnie soki warzywne, a w trzeciej kolejności sok jabłkowy. Spożywane w odpowiedniej ilości soki mogą być uznane za produkty zapewniające właściwe nawodnienie organizmu człowieka. Ich spożycie korzystnie wpływa na gospodarkę kwasowo-zasadową organizmu poprzez wysoką zawartość składników mineralnych działających zasadotwórczo. Należy zawsze zwracać uwagę na właściwy wybór produktu – 100% soki w zależności od rodzaju zastosowanej obróbki tzn. bezpośrednio wyciśnięte, czy odtworzone z soku zagęszczonego, nie zawierają dodatkowego cukru. Zawarte w sokach naturalne węglowodany to oprócz cukrów prostych, również frakcje rozpuszczalne błonnika pokarmowego, które wpływają na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi i cholesterolu oraz trójglicerydów.
Aktualnie zgodnie ze wskazaniami kampanii informacyjnej funkcjonującej w Australii ”Go for 2&5” podkreśla się, że w prozdrowotnym modelu żywienia należy codziennie uwzględniać 2 porcje owoców i 5 porcji warzyw. Poprzez aktywne działania kampanii „5 porcji warzyw, owoców lub soku” spożycie soków w Polsce wzrosło, jednak nadal jest niższe niż w krajach Europy zachodniej. Spożywanie 100% soków owocowych lub owocowo-warzywnych (szklanka 200ml dziennie) można uznać jako jedną z porcji warzyw lub owoców.